Of het nu kredietcrisis, landencrisis of schuldencrisis heet, het lijkt erop dat we de crisis nog niet te boven zijn en afstevenen op een double-dip. Al langere tijd zijn er meerdere economische tendensen waar te nemen, die erop wijzen dat een double-dip op de loer ligt. In deze blog meer hierover.

De laatste economische cijfers bevestigen de dreiging van een double-dip. De economische groei loopt terug en de staatsschulden lopen drastisch op. Zo bedroeg in de VS de economische groei over het tweede kwartaal van dit jaar nog maar 1,3 procent op jaarbasis, terwijl op 1,8 procent was gerekend. De index waarmee onderzoeksbureau Markit de groei van de industriële productie en de dienstensector in de eurozone meet, kwam in de maand juli uit op 51,1. Dit is de laagste score in 22 maanden. Een score lager dan 50 wijst op krimp van de economie. De groei lag in Duitsland en Frankrijk op het laagste niveau sinds 2009, en in Spanje was er zelfs weer sprake van krimp. Daarnaast hebben veel landen te hoge staatsschulden. Zo heeft de VS een astronomische staatsschuld van 14,3 biljoen dollar opgebouwd, waarmee een afwaardering van de dollar en een forse rentestijging op de loer liggen. Ook in Europa zijn er diverse landen, die kampen met enorme staatsschulden. Griekenland ligt met honderden miljarden stevig aan het financieel infuus en meer landen, zoals Spanje en Italië zullen waarschijnlijk volgen. Deze ontwikkelingen staan niet op zichzelf, maar zijn een gevolg van vele factoren, die al sinds het uitbreken van de kredietcrisis aan de gang zijn.

Overheidsuitgaven
Zowel in de VS als in Europa hebben de overheden gigantische bedragen uitgegeven om de kredietcrisis te bezweren. Het leek erop dat dit effect zou hebben, maar in feite is er sprake van uitstel van executie, want eens zullen we de rekening moeten betalen. Obama heeft in de tweeënhalf jaar dat hij regeert de schuld met $2,4 biljoen laten oplopen om de economische crisis het hoofd te bieden. De VS staat nu voor de taak fors in te grijpen in hun uitgaven en/of de belastingen te verhogen. En in Europa is dat niet veel anders. Als er fors moet worden bezuinigd, dan kan dat een negatief effect hebben op de economie. En als de overheid zijn schuldeisers niet meer kan betalen of duurder moet lenen als gevolg van een lagere kredietwaardigheidsrating dan ontstaat er onrust op de financiële markten. De kans dat de rente op leningen fors omhoog gaat, komt steeds dichterbij. De eerste tekenen zijn al zichtbaar bij de oplopende rente op staatsobligaties. En een hogere rente is weer slecht voor het investeringsklimaat en de huizenmarkt, die toch al in het slop zit.

Huizenmarkt
Jarenlang zijn de huizenprijzen fors gestegen door de kunstmatig laag gehouden rente en de te ruime kredietverstrekking van de banken. Sinds de kredietcrisis is hieraan een einde gekomen en is de huizenmarkt uiteindelijk toch in elkaar geklapt. Consumenten houden hun hand op de knip en wachten betere tijden af. Sparen is in en lenen is uit. Of er betere tijden voor de huizenmarkt zullen komen, is zeer de vraag, ondanks de verlaging van de overdrachtsbelasting. De hypotheekverstrekkers stellen hogere eisen en deze eisen zijn in Nederland per 1 augustus nog eens aangescherpt: tot 106% van de executiewaarde mag nog geleend worden en de lening mag voor maximaal de helft bestaan uit een aflossingsvrij deel. Daarnaast speelt nog altijd de discussie of de hypotheekrenteaftrek (geleidelijk) moet worden afgeschaft. Bij invoering hiervan zullen de huizenprijzen verder dalen tot naar schatting tweederde van de huidige waarde. Dit laatste hangt als een zwaard van Damocles boven het hoofd van de huizenmarkt.

Financiële markten
Op de financieel markten neemt de onrust steeds meer toe. Zo is de AEX t.o.v. het begin van dit jaar met 9% gedaald. Het vertrouwen van de beleggers neemt af nu blijkt dat de kredietcrisis zijn sporen heeft nagelaten. Het lastige is dat niemand goed kan voorspellen of en wanneer het tij zal keren. Dat geldt voor beleggers in aandelen, maar eigenlijk ook voor obligatiebeleggers. Voor de aandelen van de Amerikaanse S&P-500 index is de verwachting voor de gemiddelde winstgroei in ieder geval dat dit fors lager dan de 38 procent van 2010 en de 40 procent groei in 2009 zal zijn.

Werkeloosheid
De werkeloosheid is in de VS en Europa de laatste jaren toegenomen, ondanks het stimuleringspakket van de overheid om de crisis te beteugelen. In de VS is 9% van de beroepsbevolking werkeloos. En in Spanje heeft 1 op de 5 geen werk. Een oplopende werkeloosheid is in twee opzichten slecht voor de economie. Mensen zonder werk zullen minder besteden, waardoor de economische groei zal afnemen. En meer mensen zijn voor een uitkering aangewezen op de overheid, waardoor de overheidsuitgaven zullen toenemen. Bij deze ontwikkeling zullen de overheden nog meer moeten bezuinigen, omdat hun uitgaven toenemen en de belastingopbrengsten teruglopen.

Inflatie
De prijzen van grondstoffen zijn sinds 2009 fors gestegen mede als gevolg van een toenemende vraag van landen als China en India. De prijzen voor katoen zijn in 2010 bijna verdubbeld, waardoor de prijzen van zomerkleren dit jaar met 20% zijn gestegen. Ook voor producten, waarin suiker en graan is verwerkt, moet de consument fors meer betalen. De snelle stijging van prijzen zal het consumentenvertrouwen geen goed doen en zal een oplopende inflatie in de hand werken.

Olieprijs
De hoge olieprijzen versterken deze ontwikkeling. Olieprijzen worden verondersteld te dalen als de economische groei terugloopt. Dit gebeurde ook in 2008 en 2009 toen de olieprijs daalde van $140 naar $50 per vat. Maar in dit jaar is de olieprijs weer fors toegenomen tot zo’n $100 per vat. De OPEC landen hebben aangegeven dat zij de productie niet zullen opvoeren, waardoor de olieprijs naar verwachting voorlopig hoog zal blijven.

Ofwel
We zullen de tol moeten betalen voor het jarenlang leven op te grote voet. Of dit leidt tot een double-dip is moeilijk te zeggen, maar veel factoren wijzen wel in die richting. Door een hogere inflatie, meer werkeloosheid, slechte huizenmarkt, hoge staatsschulden en een dreigende oplopende rente zien we dat de economische groei verder afneemt. Beleggers worden onrustig, temeer daar de politiek faalt en de overheden geen mogelijkheden meer hebben om de economie opnieuw met een financiële injectie op te peppen. Die onrust en het verlies in vertrouwen zien we terug in de thans dalende aandelenkoersen. Als er twee kwartalen achter elkaar sprake is van krimp dan spreken we van een recessie en dan is de douple-dip een feit. We wachten af of de zeepbel opnieuw uit elkaar spat….

Vindt u deze blog leuk, interessant of waardevol? Deel het dan met uw volgers via één van onderstaande buttons!